орфографиялык жане орфоэпиялык норма

Қазақ тілінде сөздердің жазылу ережелері мен айтылу ережелері бар.Орфография – сөздердің дұрыс жазылу заңдылығы,ал орфоэпия – сөздердің дұрыс оқылу заңдылығы.

Қазақ тілінде сөздер көбіне қалай жазылса солай оқылады.Кейде сөздердің жазылуы мен айтылуында өзгешелік болады.Мынадай жағдайларда сөздердің жазылуы мен айтылуында өзгешелік болады:

1.Дыбыс үндестігі,яғни қатар келген екі дыбыстың бір-біріне әсер етуі;

2.Еріндік дауыстылардың өзінен кейін келген езулік дауыстылар ғана әсер етуі;

Жазылуы: Айтылуы:

Көзілдірік – Көзүлдүрүк

Өлең – Өлөң

Қара ала – Қарала.

Қазақ тілінде орфографиялық заңдылық төмендегі принциптерге негізделеді:

1.Фонетикалық принцип:

Сөз бөлшектері қалай айтылса,солай жазылады.Бұл принцип,негізінен,сөздегі қосымшалардың жазылуында ескеріледі.Мысалы:адам-дар,қарт-қа т.б.

2.Дәстүрлі принцип:

Қазақтың байырғы сөздері бұрын қалай жазылса,қазір де сол қалыптасқан күйінде жазылады.Мысалы:айуан,кейуана,қиуа т.б.

3.Морфологиялық принцип:

Біріккен сөз,қос сөз және сөз тіркестерінің айтылуында олардың бір сыңарының кейбір дыбысы өзгеріске ұшырауы мүмкін,бірақ жазылуда морфологиялық принципке сай түбірлері сақтап жазылады.Мысалы:

Айтылуы: Жазылуы:

Шегара – Шекара

Жер-гөк – Жер-көк

Қоян-ғолтық – Қоян-қолтық.